Konstytucja 3 maja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Tekst konstytucji oparty został o tradycje chrześcijańskie, tolerancję i wartości Oświecenia. Jako pierwsza w Europie i druga na świecie Ustawa Rządowa stanowiła dowód głębokiego patriotyzmu oraz zrozumienia spraw obywatelskich i społecznych.
Aby zrozumieć, jak doniosłe znaczenie miał fakt uchwalenia Konstytucji 3 maja trzeba zacząć naszą wędrówkę po historii od roku 1772.
Rok 1772 to bardzo tragiczny czas w naszych dziejach. Rosja, Austria i Prusy, wykorzystując chaos w naszym kraju spowodowany nieudolnymi rządami i samowolą szlachty, zawierają haniebne porozumienie, w wyniku którego zabierają Polsce znaczną część jej terytorium. Nazywamy to pierwszym rozbiorem Polski.
Mimo katastrofy I rozbioru polscy patrioci próbują ratować nasze państwo. Społeczeństwo polskie jednoczy sprawa niepodległości Ojczyzny.
W latach 1788 - 1792, ci którym leży na sercu dobro ojczyzny, próbują dźwignąć Polskę z zastoju i chcą uczynić z niej nowoczesne państwo. Przez cztery lata w Warszawie obraduje Sejm Wielki. Toczy się tu walka o losy Polski. Bo dalej tak być nie może, aby ci, których obchodzą tylko własne, prywatne sprawy, mogli rządzić państwem. Należy zmienić dawne, niesprawiedliwe i złe prawa, które prowadzą Polskę do zguby.
Jednak przeciwnicy zmian, rozwijają swą działalność; szukają poparcia u obcych władców, podburzają zacofaną szlachtę, bo nie chcą, by zabrano im niszczące Polskę przywileje.
Jest wiosna 1791 roku. Stosunki w Europie zaczynają się układać dla Polski niepomyślnie.
Władczyni Rosji caryca Katarzyna II chce podporządkować sobie Polskę. W tym samym czasie rząd pruski porozumiewa się z Austrią i zmierza do odnowienia stosunków z carycą, co staje się kolejnym zagrożeniem dla Polski.
Ostatnią próbą nadzieją na uratowania zagrożonej ojczyzny staje się przygotowanie i wprowadzenie przez Polaków- patriotów- mimo sprzeciwów wielu- ważnego dokumentu - Konstytucji.
O nadziejach Polaków na lepsze jutro mówi piosenka „Taki kraj”, którą wykonuje Anitka Ryłko.
Tekst Konstytucji przygotowywany jest w tajemnicy. Do spisku należą: król Stanisław August Poniatowski, jego sekretarz Scipione Piattoli, Ignacy Potocki, Adam Kazimierz Czartoryski i Hugo Kołłątaj. Spiskowcy wyznaczają 3 maja na dzień „zamachu stanu”.
Wtorek, 3 maja 1791 roku. Rozpoczyna się słynna sesja. Tego dnia na sali obrad znajduje się 110 zwolenników konstytucji i 72 przeciwników. Tekst konstytucji odczytuje marszałek Stanisław Małachowski i wzywa do głosowania. Po sali rozchodzi się wieść, że Polsce grozi kolejny rozbiór. Wtedy król oświadcza, że jedyny ratunek widzi w przyjęciu ustawy rządowej. Na sali robi się cicho jak makiem zasiał. Ciszę przerywa poseł Jan Suchorzewski, który krzyczy, rozdziera szaty, zaklina się na Boga Wszechmogącego, pada na kolana i grozi, że jeśli konstytucja zostanie przyjęta, zabije swojego sześcioletniego synka, bo nie chce, aby jego dziecko żyło w niewoli, jaką przynosi konstytucja. Mimo takich protestów Sejm Czteroletni uchwala Konstytucję - dokument, który daje Polsce szansę na powstanie.
Tego dnia mieszkańcy Warszawy tłumnie gromadzą się koło Zamku Królewskiego i wznoszą okrzyki „Wiwat król!”, „Wiwat naród!”, „Wiwat Konstytucja!” W atmosferze ogromnego uniesienia patriotycznego król Polski składa przysięgę na Konstytucję. Konstytucja 3 maja staje się faktem.
Dlaczego radość ludzi jest tak wielka?
Konstytucja wprowadza prawdziwą wolność, jednocześnie likwidując, to, co niszczy Polskę i ciągnie ją na dno Europy! Patrioci, którzy uchwalili konstytucję, rozumieją, czym jest prawdziwa wolność i potrafią znaleźć wyjście dla upadającej Ojczyzny. Największą ich wartością jest Ojczyzna! Wiwat im!
Radość z uchwalenia Konstytucji wyrażona jest w „Mazurku 3. Maja”. Posłuchajmy tej radosnej, pełnej entuzjazmu pieśni w wykonaniu Wiktorii Nawalaniec
Konstytucja 3 maja jest pierwszą w Europie, a drugą na świecie po konstytucji Stanów Zjednoczonych. Co ważnego zawiera Konstytucja 3 maja ?
Poważnie wzmacnia i usprawnia działalność władzy państwowej, a zatem sejmu i rządu.
Sejm zostaje uwolniony od przemocy magnatów i od liberum veto, które obezwładnia przez ponad sto lat prace sejmu.
Do izby poselskiej wchodzi, choć jedynie z głosem doradczym, 24 przedstawicieli miast.
Zmienia się sytuacja miast i mieszczan. Konstytucja nadaje im prawa, jakie przysługiwały dotąd szlachcie.
Chłopom zapewnia bliżej jeszcze wówczas nieokreśloną „opiekę prawa i rządu krajowego”.
Okres wolności i nadziei trwa jednak krótko. Uchwalenie Konstytucji 3 maja niepokoi przeciwników reform, zwłaszcza grupę magnatów polskich. Mając poparcie Rosji zawiązują konfederację w Targowicy i obalają dzieło Sejmu Wielkiego. W roku 1793 Rosja i Prusy dokonują II rozbioru Polski, a sejm w Grodnie, pod naciskiem zaborców, musi uznać kolejny traktat rozbiorowy.
Uratować niepodległości nie zdołało powstanie kościuszkowskie, które wybuchło w 1794 roku .
W 1795 roku cała Polska znalazła się pod zaborami i zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Wielokrotnie Polacy podejmowali próby ratowania ojczyzny, ale silne państwa zaborcze skutecznie udaremniały wysiłek. Jan Henryk Dąbrowski utworzył Legiony Polskie we Włoszech, które udowodniły całemu światu, że „jeszcze Polska nie umarła, kiedy my żyjemy”. Wybuchło powstanie listopadowe, a potem styczniowe. Obydwa zakończyły się klęską Polaków.
W czasach zaborów nie łatwo jest być Polakiem. Mówi o tym wiersz Janiny Majewskiej
„Czy to można zrozumieć”
Czy to można zrozumieć,
czy w to można uwierzyć,
że kiedyś dzieciom broniono
polskich pacierzy?
Że się po polsku czytać uczono
po kryjomu
i że tylko w domu
i bardzo ostrożnie
o historii polskiej mówić było można?
Nasi przodkowie skutecznie przeciwstawiali się zaborcom. Walczyli z rusyfikacją i germanizacją. Twierdzą był każdy polski dom. Mówi o tym tekst „Roty”, którą wykonuje ją Julia Piszczek.
Polacy nigdy nie zapomnieli o Konstytucji 3 maja. Rocznice uchwalenia Konstytucji 3 maja uroczyście obchodzili już podczas rozbiorów, pomimo represji i sprzeciwu zaborców.
Aby zniewoleni Polacy nie zapomnieli o konstytucji 3 maja, Jan Matejko uwiecznił na swym obrazie radość z uchwalenie tego postępowego dokumentu.
Tajemnice obrazu odkrywa przed nami znana prezenterka Anna Popek i kustosz Zamku Królewskiego w Warszawie.
Na spacer po Zamku Królewskim w Warszawie - siedzibie króla Stanisława Augusta zaprasza Ida Nowakowska oraz jej goście.
W okresie międzywojennym rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja była wielkim świętem państwowym W czasie II wojny światowej święto 3 maja było obchodzone przez oddziały partyzanckie. tym dniu uroczyście składano przysięgi i nadawano odznaczenia. Prasa podziemna drukowała artykuły poświęcone uchwaleniu konstytucji majowej.
Po II wojnie światowej, w nowej rzeczywistości politycznej i ustrojowej, zaprzestano obchodzenia tej rocznicy. W Polsce Ludowej nie wolno było obchodzić święta 3 maja. Dopiero 6 kwietnia 1990 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zdecydował przywrócić dzień 3 maja jako święto państwowe.
Dziś możemy uroczyście i radośnie obchodzić Święto Narodowe Trzeciego Maja.
Jakże jesteśmy szczęśliwe
dziś my - polskie dzieci,
w wolnym urodzone kraju!
Jakże jasno dziś nam Biały Orzeł świeci
w dniu Trzeciego Maja!
Dziś w wolnej Polsce naród cały
święci ten dzień radosny,
dzień wolności i chwały,
święto wiosny!
Wyraźmy naszą radość, wspólnie śpiewając piosenki z Olą i Julką Piszczek, Zuzią Leśniak i Lilią Śmierciak.
Jak długo biało-czerwone barwy kojarzone będą z Polska i Polakami zależy wyłącznie od nas Polaków, a przede wszystkim, od młodych Polaków! Dlatego nie zapominajmy o naszych rodakach, którzy żyli i działali na rzecz naszej Ojczyzny. Z kart historii czerpmy siłę i mądrość, nie zapominajmy o wartościach, które pozwalały Polakom przetrwać dziejowe zawieruchy. Wysłuchajmy wzruszającej piosenki w wykonaniu Nikodema Zonia.
Zakochajmy się w Polsce, w jej historii i wspaniałym, niepowtarzalnym krajobrazie. O pięknie ojczystej ziemi śpiewa Emilia Lis.
Nigdy nie zapominajmy o naszej Ojczyźnie i zawsze bądźmy jej wierni. Zaśpiewajmy razem z Adamem Pająkiem.
Dziękujemy za wspólne poznawanie naszej historii:
Wiktoria Nawalaniec
Anita Ryłko
Lilia Śmierciak
Aleksandra i Julia Piszczek
Zuzanna Leśniak
Nikodem Zoń
Emilia Lis
Adam Pająk
Anna Zoń
Barbara Szewczyk
Jolanta Danel
Tadeusz Pietryga